Het trieste lot van de familie Van der Sluis
Blikseminslag begin van conflict in Joodse gemeenschap
Begin maart publiceerden we in deze serie een artikel over een blikseminslag waarbij drie inwoners van Zwartsluis in 1873 om het leven komen. De volgende dag belt Albert Greveling. “Dat verhaal heeft nog een behoorlijk staartje…”, weet de inwoner van Zwartsluis. De blikseminslag is het begin van een conflict in de Joodse gemeenschap van het dorp.
“Een wandaad die ieder geloovigen, rechtgeaarden Israëliet met walging vervult”, schrijft voorzitter Jakobs van het kerkbestuur van de Israëlitische gemeente in Zwartsluis in een landelijk weekblad. Hij doelt op het huwelijk van Salemon van der Sluis en Mietje Goldsteen. De namen van het echtpaar staan zelfs open en bloot in het stuk, zodat omringende kerkelijke gemeenten voor het duo worden gewaarschuwd. De Joodse gemeenschap in Hasselt heeft blijkbaar geen moeite met het huwelijk. Veel nazaten van de familie Van der Sluis liggen althans begraven op het Joodse kerkhofje op het Bolwerk.
Terug naar het begin van het conflict. “Een van de slachtoffers van de blikseminslag is Levi Hartog van der Sluis. Die runt samen met zijn broer Salemon een onderneming aan wat nu de Mastenmakerstraat is”, vertelt Greveling, die belooft dat hij de geschiedenis gaat opduiken.
Een paar weken later bezorgt hij een reeks gekopieerde papieren en het boekje ‘Een moment voor een monument’. Daarin beschrijft Peter Ros namens de Stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland de levensverhalen van de mensen die zijn begraven op het Jodenkerkhofje.
Het boekje bevestigt de herinnering van Greveling. Levi Hartog trouwt met Mietje Goldsteen die bij de beide broers komt wonen. Ze is zwanger als Levi tijdens het onweer overlijdt. Haar dochtertje sterft vier weken na de geboorte. Mietje woont ondertussen nog steeds in het huis van haar overleden echtgenoot en zijn broer.
De band met Salemon wordt zo sterk dat ze met hem wil trouwen. Daarvoor krijgt het stel uiteindelijk in 1876 Koninklijke dispensatie, maar tegelijkertijd staat de Joodse gemeenschap op de achterste benen. In datzelfde jaar baart Mietje een tweeling: Helena overlijdt binnen enkele maanden na de geboorte, zus Henriette overleeft tijdens de Tweede Wereldoorlog concentratiekamp Auschwitz niet.
“Een wandaad die ieder geloovigen, rechtgeaarden Israëliet met walging vervult”
Vermoedelijk wijkt de familie na alle commotie in ieder geval religieus gezien uit naar Hasselt. Op acht van de 22 grafstenen op het kerkhofje staat de naam van een Van der Sluis. Salemon van der Sluis overlijdt bijvoorbeeld in 1925 op 79-jarige leeftijd.
Zijn vrouw Mietje sterft drie jaar later, ze is dan al negentig jaar oud. Peter Ros noemt dat leeftijdsverschil in zijn boekje als een van de mogelijke bezwaren die de Joodse gemeenschap tegen het huwelijk heeft. Ook het aanvankelijke ongehuwd samenwonen en het als weduwe trouwen met de broer van je overleden man spelen mogelijk een rol.
Mietje en Salemon krijgen na de geboorte van de tweeling nog twee dochters. Ook die zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s omgebracht. Bij de paperassen van Albert Greveling zit ook een artikel over Salomon Leo Jacob van der Sluis.
Deze geboren Sluziger is aan het begin van de Tweede Wereldoorlog directeur van de HEMA in Dordrecht. Hij verbiedt vrouwen en meisjes die bij hem werken om met Duitse soldaten uit te gaan of met ze te praten
Voor de Duitsers reden genoeg om Van der Sluis te arresteren. Al op 8 juli 1940 krijgt hij drie jaar gevangenisstraf. Als hij die straf in Duitsland in 1943 heeft uitgezeten, is het vervolg geen vrijheid.
Ook deze Van der Sluis overleeft de Tweede Wereldoorlog niet.
Erik Driessen duikt wekelijks voor De Stadskoerier in de archieven. De komende weken staan daarin verhalen uit de Tweede Wereldoorlog centraal.