'Latere generaties mogen oordelen'
(door Enrico Kolk)
In de lidmaatschapseditie van De Stadskoerier willen we u dit jaar mee terugnemen naar de periode van de herindeling. Die is nu twintig jaar geleden. Al eerder kwamen de behandelingen in Eerste en Tweede Kamer langs. Deze keer: De allerlaatste gemeenteraadsvergaderingen van zelfstandig Zwartsluis en Genemuiden.
De laatste raadsvergadering in Zwartsluis haalt de voorpagina van De Stadskoerier, in december 2000. Burgemeester Herman Smit, volgens de krant nooit gewend om een blad voor de mond te nemen, deelde tijdens de vergadering flinke sneren uit naar provinciaal en landelijk bestuur. "Persoonlijk heb ik grote twijfels of de herindeling van Overijssel niet te grootscheeps is aangepakt en of er niet teveel ineens op de schop is gegaan. Maar daarover mogen latere generaties oordelen", aldus Smit.
Lovend was hij allerminst. "Bij de hele herindelingsoperatie hebben juist die onrendabele en inefficiënt werkende gemeentes een staaltje zakelijk werken laten zien, waarvan de dames en heren politici in Den Haag nog veel kunnen leren", sneerde de toenmalig burgemeester.
"Daar hebben ze de mond vol van dualisme, gekozen burgemeesters en referenda maar als het er op aankomt, hebben ze bij de herindeling van bijvoorbeeld Zwartewaterland kunnen zien hoe krachtig en loyaal een fusie, die niemand wenste, is uitgevoerd."
Smit sprak in de vergadering een groot compliment uit aan het adres van met name het ambtenarenapparaat. "Zij moesten een zeer ondankbare taak verrichten, namelijk het opheffen van hun eigen gemeente, die tegen de zin van de bewoners van hogerhand is opgelegd", stelde hij.
"Wie doet nog zoiets tegenwoordig met zoveel loyaliteit", vroeg de burgervader zich af. "Als het NS-personeel 'rondjes rond de kerk' opgelegd krijgt, zijn er direct stakingen. Dat zijn nu die zogenaamd inefficiënt werkende gemeentes."
Ook de inzet van de gemeenteraadsleden werd door Smit geprezen. "Een niet-aflatende en creatieve inzet van veelal parttimers en dat tegen een schamele beloning", volgens hem.
Hij eindigde zijn tirade met een waarschuwing voor de toekomst. "De verschraling van het winkelbestand, watertoeristen die wel langs, maar niet in Zwartsluis komen. Er moet wel wat gebeuren, want wie niet op tijd de bakens verzet, mist de boot."
Smit eindigde zijn burgemeesterscarrière in dezelfde plaats als waar die startte. In 1980 werd hij voor het eerst burgemeester. Zijn eerste standplaats: Zwartsluis. Vijf jaar later verlaat hij die plaats voor Dalfsen.
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Veertien jaar later, in 1999, wordt Smit weer burgemeester van Zwartsluis. Weliswaar niet in vol ornaat; hij is 'slechts' waarnemend burgemeester. Het is dan al duidelijk dat de gemeente niet heel lang meer zal bestaan.
De gemeenteraad van Genemuiden komt in diezelfde periode voor het laatst bij elkaar. Niet perse voor de gezelligheid: de agenda telt zelfs meer dan twintig punten. Het hield het publiek niet tegen: dat kwam in grote tale.
Burgemeester Rietkerk houdt zijn 'afscheidsrede'. Weemoed is daarin de ondertoon, getuige een krantenartikel erover. "De zelfstandigheid van Genemuiden loopt na 725 jaar ten einde en daar mogen wij droevig over zijn."
Rietkerk blikt terug op een periode waarin diverse rampen over Genemuiden trokken. "Maar de bevolking is blijven vertrouwen op God als de bron van alle leven en op de eigen inventiviteit."
Burgemeester Frans Koffrie van Hasselt sprak (al eerder, dus niet tijdens een laatste raadsvergadering) positiever over de herindeling. De argumentatie van de provincie is volgens hem wel aan de zwakke kant. "Anderzijds heeft de gemeenteraad van Hasselt ook gezegd, dat wij moeten kijken naar ontwikkelingen, die gaande zijn in bestuurlijk Nederland. De maatschappij wordt ingewikkelder, we krijgen meer en meer te maken met gemeente-overstijgende problemen."
En ook binnen de gemeenten doen zich problemen voor. "De burger wordt mondiger, eist een goed onderbouwd beleid. Vanuit dat oogpunt bezien, hebben wij begrip voor de argumenten van de provincie om te kiezen voor een sterke Zwartewatergemeente."