Monumentale krachtpatser aan de dijk zorgt tot aan Dedemsvaart en Ommen voor droge voeten
HASSELT - “Ik fiets hier elke dag langs, maar ben nog nooit binnen geweest…”, zegt een vrouw uit Hasselt die zaterdag gemaal Streukelerzijl binnenloopt. Ze geeft met die openingszin van een kort gesprek meteen een van de doelen van Open Monumentendag weer: je komt nog eens op plekken die anders gesloten zijn.
Binnen is Klaas Jansen een van de vrijwilligers die de bezoekers ontvangen. Zo kort na de middag heeft hij de nodige gesprekjes achter de rug, maar schor zal hij aan het einde van de monumentendag vermoedelijk niet zijn. “Het loopt lekker door, maar het is nooit druk. Twee Duitse toeristen gaan toevallig net weg”, zegt Jansen.
Op loopafstand
De gewezen medewerker van Waterschap Drents Overijsselse Delta zit in een vrijwilligerspool van zijn oude werkgever en dus trekt hij toch nog een keer zijn oude tenue aan. En dat nog wel op loopafstand van zijn woning. “Elke Hasselter kent dit gemaal, maar of iedereen weet wat de functie is, vraag ik me af”, zegt Jansen, bij een oude tekening van het achterliggende gebied.
Dat is het gebied waarvoor Streukelerzijl nog steeds van groot belang is. “Dit gemaal houdt sinds 1925 een gebied tot Ommen, Dedemsvaart en Staphorst droog. We voeren water uit dat gebied af naar het Zwarte Water en uiteindelijk via het IJsselmeer naar de Noordzee”, legt Jansen uit.
De laatste jaren is ook een tegentrend zichtbaar: in droge periodes is het ook mogelijk om juist water het gebied in te laten. Waterschappen moeten steeds meer inspelen op klimaatverandering.
'De veengrond in dit gebied is de afgelopen eeuw een meter gedaald.'
Naast Streukelerzijl staat Galgerak. Een stuk minder monumentaal dan Streukelerzijl, dat uit de jaren twintig van de vorige eeuw stamt, maar net zo belangrijk. Galgerak zorgt voor het peilbeheer van de noordelijke polders.
“Galgewat?”, zegt de vrouw, die nog steeds in het gebouw zit. Ze maakt meteen duidelijk dat Streukelerzijl beken is dan de karakteristieke krachtpatser er naast.
Bodem zakt flink
Jansen vertelt ondertussen over nog een trend waarop het waterschap een antwoord moet vinden. De bodem van de veenpolders dalen. “In de afgelopen eeuw met een meter. Elk jaar zakt de bodem een millimeter. Uiteindelijk betekent dit dat je ook gemalen en stelsels moet aanpassen.”
Maar dat is in feite de geschiedenis van het Nederlandse waterbeheer. Dit land past zich al eeuwenlang aan de grillen van het water aan.
Ook Streukelerzijl is de afgelopen eeuw regelmatig vernieuwd. Naast prachtige Crossley-pompen uit de jaren twintig staan pompen uit de jaren vijftig en zestig. Die functioneren nog steeds volop. Het waterschap onderzoekt momenteel of die capaciteit nog moet worden uitgebreid.
Gezellig druk
Streukelerzijl was een van de vele monumenten die zaterdag te bezichtigen waren in Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis. Zoals overal in Nederland is het elke tweede zaterdag van september Open Monumentendag. Traditiegetrouw vinden de meeste activiteiten in Zwartewaterland plaats in de Hanzestad. Dat had zaterdag opnieuw het meest omvangrijke programma. Gezellig druk was het onder meer bij de molen. Daar begon Hasselts Mannenkoor na de middag met de tournee door Hasselt. Leuk was dat ze kinderen en andere bezoekers bij het optreden betrokken.
Ondanks dreigende wolken was het zaterdag grotendeels droog. Alleen rond 14.00 uur gingen de hemelsluizen kort open.