'Cadeau' het weeshuis valt niet in de smaak
GENEMUIDEN – “Met algemeen genoegen”, hoort Genemuiden volgens de Zwolsche Courant aan dat de gemeente in april 1872 besluit om een weeshuis te bouwen. Dat blijkt een volkomen verkeerde inschatting. Zo ongeveer op de dag van de publicatie slaat de vlam in de pan in Genemuiden: wethouders en raadsleden worden bedreigd en ruiten sneuvelen.
Nederland viert die maand het ‘Aprilfeest’. Daarmee herdenkt het land de geslaagde opstand tegen de Spanjaarden van driehonderd jaar geleden. Op de meeste plekken gebeurt dat met gezelligheid en kinderactiviteiten. Genemuiden gaat een flinke stap verder, zo beschrijft de correspondent van de Zwolsche Courant op literaire wijze.
“De heldenmoed van het voorgeslacht verdient iets anders, iets meer blijvends dan de feestviering van een ogenblik, waarvan de herinnering verdwijnt met de opgewondenheid die ze in ‘t leven roept, met het feestlicht en het feestgroen dat de huizen siert en met de laatste schittering van de vuurpijl, die er het onvermijdelijke slot van is.”
De politiek denkt met het weeshuis iets goeds te doen. Genemuiden lijdt in die jaren aan ziektes en armoede, waardoor de sterfte enorm is. Veel kinderen moeten leven zonder ouders. Ze kunnen onder meer terecht in het armenhuis van de hervormde kerk. Ook daarover schrijft de Zwolsche Courant bijzonder bloemrijk. “De kostbaarheid is niet de donkerste schaduwzijde. In dat arm-werkhuis zijn verpleegden opgenomen, waarvan het verleden weinig waarborgen geeft dat zij voor kinderen en aankomende jongelieden vertrouwde huisgenoten en gewenste makkers zijn.”
Vooral de arbeiders vinden dat de gemeente het geld beter aan andere zaken kan uitgeven. Ze roeren zich na een kinderfeest. De Zwolsche Courant spreekt over ‘enige wanordelijkheden’. Driehonderders raddraaiers lopen door de straten van Genemuiden en gooien bij drie raadsleden de ruiten in. Ze vieren, blijkbaar tegen de afspraken in, ‘openlijk feest’.
Het blijft ook daarna onrustig in Genemuiden. Aan het einde van het jaar gaat het weer mis. Drie avonden en drie nachten zijn er rellen waarbij vooral de politiek het moet ontgelden. Opnieuw sneuvelen ruiten, krijgen de veldwachters het zwaar te verduren en moeten wethouders stenen zien te ontwijken. In de periode die volgt, wordt het politiekorps van Genemuiden flink uitgebreid. Zelfs dat is niet voldoende. De burgemeester vraagt rond de volgende paasdagen zelfs om de inzet van het leger, maar de Commissaris van de Koningin stemt daarmee uiteindelijk niet in.
Uiteindelijk komt het weeshuis er toch, maar het gebouw krijgt nooit de gedachte functie. In plaats van wezen zijn het vooral verenigingen en clubs die het gebouw gebruiken. Ook dient het gebouw als school en tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het een militaire functie. Later neemt het belang van het markante gebouw tegenover de hervormde kerk af. Zoals gebruikelijk in Genemuiden verdwijnt het dan uit het straatbeeld.
Erik Driessen struint voor De Stadskoerier elke week de online archieven af op zoek naar bijzondere, verdrietige of juist vrolijke verhalen.