Albert Greveling maakt expo over Joods leven in Zwartsluis
Cultuur(door Bas Wilberink)
ZWARTSLUIS - Sluziger Albert Greveling is momenteel bezig met het samenstellen van een expositie over de historie van het Joodse leven in Zwartsluis. Deze is vanaf begin april te zien in de Sluuspoort. ?Het is onvoorstelbaar hoe een aantal families in de Tweede Wereldoorlog uit dit dorp werd weggerukt.?
De geschiedenis van het Joodse leven in de gemeente Zwartewaterland (toen nog gemeenten Zwartsluis, Hasselt en Genemuiden) staat momenteel in de volle belangstelling. Schrijfster Geke Mateboer bracht onlangs een boek uit over drie Joodse families, die in de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd uit Hasselt. Daarnaast is niet lang geleden de stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland opgericht. En nu is Greveling dus bezig met een Sluziger expo, voornamelijk bestaande uit oude foto's en verhalen.
?Eindelijk, de tijd was er rijp voor?, verzucht hij. ?Ik heb tien en twintig jaar geleden ook aandacht gevraagd voor deze historie, middels een expositie. Maar bij het onderzoek dat ik daarvoor deed, hield iedereen de kaken stijf op elkaar. Er werd niet over gesproken, ik denk uit een soort van collectieve schaamte.?
Dit keer liep het anders. Door een gunstige samenloop van omstandigheden kreeg Greveling veel oude foto's en informatie tot zijn beschikking. ?Het was soms puur toeval?, legt hij uit. ?Zo had een mevrouw De Jong uit Israël, die in Hasselt heeft gewoond, gereageerd op een voorpublicatie over het boek van Geke Mateboer, op de site van de Stadskoerier. Zij had het terloops over een belangrijk interieurstuk, in haar bezit, uit de oude synagoge in Zwartsluis. Het Joods Historisch Museum in Amsterdam heeft een foto van een joods kleed waar Zwartsluis op staat. In mijn hoofd koppel ik dat aan mevrouw De Jong, waar ik dus graag mee in contact kom.?
Concreter is een foto met daarop een winkel van een horlogemaker die ook handelde in goud en zilver. Deze winkel bevond zich in het rijtje bij Ridderinkhof en Kiers aan de Dijk, schuin tegenover het voormalige Hotel Roskam. ?Die foto kreeg ik van Thijs Oosterhof van de Historische Vereniging?, legt Greveling uit. ?De winkel was van de Joodse familie Van der Sluis, van ver voor de oorlog.?
Ook een schilderij uit de synagoge, die van 1851 tot 1968 aan de kop van de Baanstraat stond, maakt deel uit van de expo. ?De synagoge was ingestort in ?68?, vertelt Greveling. ?De gemeente gaf opdracht alles op de brandstapel te gooien wat niet meer bruikbaar was. Een werknemer van Besto zag in zijn pauze dat schilderij klaar staan om verbrand te worden. Hij vroeg of hij dit mee mocht nemen. Hij vond het niet mooi, maar het intrigeerde hem wel. Het schilderij, gemaakt met waskrijt, kwam uiteindelijk op een zolder in Genemuiden terecht. Van de familie, waarvan de man inmiddels is overleden, mocht ik het lenen.?
Elk jaar op 4 mei worden in Zwartsluis elf personen herdacht die in de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd uit deze plaats. Maar Greveling ging verder terug de geschiedenis is en stuitte op meer dan tweehonderd namen. ?Dan mag je, op een bevolking van toen 3.500 mensen, spreken van een substantieel deel van de samenleving. Ze hadden onder andere winkels in textiel en kleding, maar waren ook vaak ?vleeschhouwer', slager dus. Of ze pakten het groter aan. De familie Jacobs realiseerde een grote onderneming met fabriekspanden op verschillende plekken in het dorp. Hun borstelfabriek had op een gegeven moment 120 personeelsleden. De Joodse families vormden één geheel met de Sluzigers; in de gemeenteraad, op verenigingen en bij feesten. Als je puur kijkt naar de Tweede Wereldoorlog kom je al tot 48 mensen, die in Zwartsluis zijn geboren of hebben gewoond, die toen vermoord zijn. Dat zijn gewoon mensen die bij onze grootouders in de klas hebben gezeten.?
Greveling doet tot slot een oproep aan mensen die willen helpen bij het verder uitpluizen van de Joodse geschiedenis in Zwartsluis. ?Er is nog zo veel te onderzoeken, dat lukt mij niet in mijn eentje.? Wie wil helpen, kan contact opnemen via aenagreveling@gmail.com.
