Geke Mateboer schrijft boek over Joodse families in Hasselt

HASSELT - Drie Joodse families woonden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in Hasselt. Maar wat weten ‘we’ eigenlijk van hen en hun achtergrond? Schrijfster Geke Mateboer dook de geschiedenis in om deze acht Joodse inwoners aan de vergetelheid te onttrekken.Bijna anderhalf jaar lang is de Hasseltse nu bezig haar bevindingen tot een boek te verwerken. Ze kwam hiertoe na een gesprek met haar overbuurman Cassien Kracht, die beschikt over ‘een schat aan informatie over geschiedenis’. Hij vertelde haar dat op het Burgemeester Royerplein 8, waar nu een assurantiekantoor is gevestigd, een groot en hoog huis stond waarin in de oorlog Joodse mensen woonden. “Een echtpaar, Saar en Simon Keizer”, vertelt Mateboer. “Hij had een foto van hen. Dat fascineerde mij. Ik dacht: hoe zit dat nou, met die Joodse mensen in Hasselt? Er is geen spoor meer van te bekennen. Het huis van het echtpaar Keizer werd na de oorlog een fietsenzaak en later afgebroken.” Cassien Kracht had nog herinneringen aan het moment, in het voorjaar van 1943, dat de twee als laatste Joden uit Hasselt werden afgevoerd naar kamp Westerbork en uiteindelijk vernietigingskamp Sobibor, waar ze werden vergast. “Ieder jaar met 4 en 5 mei moest ik daar weer aan denken”, legt Mateboer uit. “Er is een Joods begraafplaatsje in Hasselt. Maar verder vind je vrijwel niets van de Joden terug. Toen ben ik gaan zoeken in de geschiedenis. Ik kwam erachter dat hier ooit een levendige Joodse gemeenschap is geweest.” Op het hoogtepunt bestond deze uit zo’n veertig mensen. Vlak voor de oorlog telde Hasselt er rond de zeventien. Mateboer: “In ieder geval was de gemeenschap groot genoeg voor een synagoge waar ze diensten hielden.” In mei 2012 schreef Mateboer een column over Saar en Simon Keizer, nog niet met de intentie om tot een boek te komen. “Ik probeerde me voor te stellen hoe ze waren”, vertelt ze. “Ik had voorzichtig wat eerste onderzoekjes over hen gedaan. Ik kwam te weten hoe ze waren verdwenen uit Hasselt en met hen drie kinderen en vier kleinkinderen. Allemaal vermoord.”Schrijfster Geke Mateboer kwam in contact met een nazaat van een andere Joodse familie uit Hasselt; Bernard Marcus. Hij woont nog steeds in de Hanzestad. Zijn vader was van zijn gezin destijds de enige overlevende. Mateboer: “Ik dacht: als ik er over ga schrijven, moet ik toch naar hen toe om te kijken hoe het is voor ze. Toen heb ik die column door de brievenbus geschoven met een briefje er bij.” De familie was erg aangeslagen door het schrijven van Mateboer. “Het was de eerste keer dat er iets over hen verscheen, het was een stukje erkenning. Ik kwam in gesprek. De tweede keer dat ik bij ze kwam, stond er een dekenkist open in de kamer, waar de sleutel jarenlang zoek van was geweest. Daar kwamen brieven uit, documenten, foto’s; een schat aan materiaal. Toen dacht ik: nu kan ik de Joodse mensen ook echt een gezicht geven.”Daarnaast verzamelde Mateboer informatie van allerlei websites, het Joods Historisch Monument en Herinneringskamp Westerbork, aangezien ze van de andere families geen directe bronnen had. Ze kwam erachter dat de Hasselter Joodse families destijds ‘in aanzien stonden’. “Zo was de grootvader van Bernard Marcus voorganger in de synagoge”, legt de schrijfster uit. “Slager Meijer Keizer was voorzitter van de Oranjevereniging. Ze deden het goed, zakelijk en maatschappelijk gezien. Ik kreeg de indruk dat ze allemaal bij Hasselt hoorden, ondanks dat ze een andere religie hadden dan de rest hier.”Voor Mateboer was de zoektocht naar de geschiedenis ‘schokkend’. “Zes miljoen vermoorde joden is een getal waar je geen voorstelling van kan maken. De meer dan honderdduizend vermoorde Nederlandse joden gaan ook elk begrip te boven. Maar nu zoomde ik in op een stadje van toen 1.200 inwoners, waar er opeens acht uit verdwenen die midden in de samenleving stonden. En die acht in Hasselt waren weer verbonden met meer dan honderd familieleden elders, die ook werden vermoord. Het is of je een steen in een vijver gooit, het waaiert steeds verder uit. Dat was heel confronterend.”Het boek van Mateboer valt onder de activiteiten van de in mei opgerichte stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland. De planning is dat het in het voorjaar van 2014 verschijnt.