‘Door te trainen zorg ik dat ik niet verder wegzak’

Jan Kragt heeft uitgezaaide prostaatkanker. Kans op genezing is er niet meer, maar dankzij hormoontherapie staat de ziekte momenteel stil. Hoewel de behandeling met de nodige bijwerkingen komt, blijft Jan zoveel mogelijk dingen doen waar hij plezier aan beleeft. ‘Ik versta de kunst van het genieten redelijk goed.’

De Assenaar kan zich het moment nog goed voor de geest halen. Terwijl zijn vrouw Ria de krant leest, ziet hij vanaf de overkant van de tafel deze kop boven één van de artikelen staan: “Mannen hebben moeite om over prostaatproblemen te praten.” ‘Daar heb ik dus helemaal geen last van’, merkt hij op. ‘Trouwens’, zegt hij er gelijk achteraan, ‘ik moet binnenkort mijn bloed weer eens laten prikken.’ Jan laat dan al jaren eens per anderhalf jaar zijn PSA-waarde meten, op advies van zijn huisarts. PSA staat voor prostaatspecifiek antigeen waarde en dit kan stijgen door een vergrote prostaat, een ontstoken prostaat of door prostaatkanker. Zoals altijd gaat Jan hiervoor naar het ziekenhuis in Assen. Enkele dagen na het bloedprikken wordt hij gebeld. Zijn huisarts wil graag dat hij langskomt. Gezien zijn leeftijd is de PSA-waarde niet verontrustend hoog en normaal gesproken zou ze over een jaar pas weer kijken hoe het er voor staat. Maar omdat de waarde beduidend hoger ligt dan de eerdere gemeten waardes, stuurt ze Jan voor de zekerheid door naar de uroloog. 

Niet op gerekend

Die vindt bij het inwendige onderzoek niets bijzonders en neemt als laatste stap een biopt af. Een week later zit Jan weer bij de uroloog in de spreekkamer. Het is maart 2016, enkele dagen na zijn verjaardag. “Ik moet u toch teleurstellen, er is een agressieve tumor aangetroffen.” Die woorden komen hard binnen. ‘Ik schrok me wezenloos. Hier had ik helemaal niet op gerekend. Ook de uroloog zelf volgens mij niet. Ik weet nog dat ik de spreekkamer verliet, op het eerste bankje in de buurt neerzeeg en het zwartste scenario voor me zag. Dit was dus mijn laatste verjaardag’, zei ik tegen Ria. Op dat moment had ik nog geen idee van de ernst én de mogelijkheden.’ 

Jan krijgt het advies om zich te laten opereren en hij kiest ervoor om dit in Isala Zwolle te laten doen, waar ze met de Da Vinci robot werken: De methode staat erom bekend nauwkeurig en minder foutgevoelig te zijn. De tumor blijkt groter dan verwacht maar het lukt de uroloog alles goed weg te halen. ‘In die tijd was ik nog een fanatieke fietser. In 2017 ben ik drie keer de Alpes d’Huez op en neer gefietst om geld op te halen voor KWF. Daarmee dacht ik het hoofdstuk prostaatkanker voorgoed achter me te kunnen laten.’

Door met palliatieve behandeling

Maar ergens in de loop 2018 begint de PSA toch weer langzaam op te lopen. Op de eerste -scan is nog niets te zien. Een tijdje later wordt een tweede scan gemaakt, die uitzaaiingen in het bekken en bij de luchtpijp aantoont. ‘Het gekke is, ik heb er nooit ook maar iets van gemerkt. Nooit heb ik me ziek gevoeld, ook niet tijdens de bestralingen die ik vervolgens kreeg. Sommige mensen hebben hier behoorlijk last van. Helaas hadden deze verder geen effect. Dat een genezende behandeling niet meer tot de mogelijkheden behoorde, was wel even slikken. Gelukkig ben ik vanwege mijn vrijwilligerswerk in een hospice bekend met termen als terminaal en palliatief. Daardoor weet ik dat palliatief niet hoeft te betekenen dat je al dood gaat. Het kan nog jaren duren.’

‘In april 2021 ben ik begonnen met hormoontherapie. Hormoontherapie remt de aanmaak en werking van testosteron en daarmee ook de groei van prostaatkankercellen. Gelukkig werkt het, sinds ik er mee ben begonnen is de PSA-waarde weer onmeetbaar, waarmee ik mag aannemen dat de ziekte stilstaat. Voor hoe lang dat zo blijft, weten we niet.’ De Assenaar is blij dat de hormoontherapie aanslaat. Wel betaalt hij er een prijs voor. ‘Vanwege de geringere aanmaak van testosteron, heb ik veel minder spierkracht dan ik vroeger had. Van mijn grote liefde wielrennen en mountainbiken is weinig meer van over. Waar ik in Frankrijk nog drie keer die berg opfietste, lig ik nu na het opfietsen van een viaduct al voor apegapen. Gewichtsverandering is een andere veel voorkomende bijwerking van hormoontherapie. En misschien nog wel de vervelendste is geleidelijke verandering van persoonlijkheid. ‘Ik vraag regelmatig aan Ria of ze iets aan mij merkt, dat is gelukkig niet zo. Maar die extra tien kilo heb ik er nooit meer afgekregen.’ 

Sporten onder begeleiding

Wel lukt het om het plezier in het bewegen terug te vinden. ‘Afgelopen voorjaar had ik er ontzettend de balen in. Ik ploeterde maar wat in de sportschool maar het leverde me niks op. Toen kwam Ria met het advies misschien eens een tijdje onder begeleiding van een personal trainer te sporten. Dat heb ik een aantal maanden gedaan en dat heeft echt gewerkt. Het heeft me handvatten gegeven om mezelf in beweging te houden. Kijk, de illusie dat je met beweging weer terugkrijgt wat de therapie je afneemt, moet je loslaten. Maar door één of twee keer in de week te trainen, zorg ik er wel voor dat ik niet verder wegzak. Daarnaast ben ik nog altijd veel bezig met mijn vrijwilligerswerk. Dat geeft me ook energie.’

Jan heeft naar eigen zeggen geluk dat zijn vrouw goed op hem let, hem stimuleert wanneer hij het nodig heeft. ‘Zij houdt zich bezig met gezonde voeding, waar ik mijn voordeel mee doe. Maar een heel afgewogen leefstijl waarbij ik me allerlei dingen ontzeg? Daar begin ik niet aan. Was ik 30 of 40 jaar geweest, dan had ik daar misschien anders naar gekeken. Maar ik ben 74 jaar. Ik wil nu vooral blijven genieten. Die kunst versta ik redelijk goed. Hopelijk blijft de hormoontherapie nog een tijd effect houden. Inmiddels is bekend welk eiwit ervoor zorgt dat hormoontherapie op den duur niet meer werkt. Wie weet maak ik nog mee dat ze erachter komen wat ze eraan kunnen doen. Ik blijf optimistisch. Want ik ben dan misschien 74 jaar, ik ben het nog lang niet zat.’

Lees meer op www.isala.nl/urologie